რელიგიურ ორგანიზაციებთან დაკავშირებული საარჩევნო კანონმდებლობის ნორმების მართებული ინტერპრეტაციისათვის დიდი მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ მათსა და სახელმწიფოს შორის ურთიერთობის რა მოდელი მოქმედებს ქვეყანაში და რა პრინციპებს ეფუძნება ის. დემოკრატიულ სახელმწიფოებში ამ კუთხით მიდგომები განსხვავებულია. ქვეყნების ნაწილი აღიარებს სახელმწიფო ეკლესიას.[1] ზოგან მოქმედებს სახელმწიფოსა და ეკლესიის მკაცრი გამიჯვნის მოდელი.[2] სახელმწიფოთა უმრავლესობა ჩამოყალიბებული აქვს შუალედური მიდგომა კოოპერაციის სისტემის სახით.[3] საქართველო სწორედ ამ უკანასკნელთა რიგს მიეკუთვნება.

კოოპერაციის სისტემა გულისხმობს ისეთ სამართლებრივ წესრიგს, რომელიც მიჯნავს რელიგიურ ორგანიზაციებს სახელმწიფოსაგან, მაგრამ ამავდროულად იძლევა მათ შორის თანამშრომლობის საშუალებას. სახელმწიფო აღიარებს მართლმადიდებელი ეკლესიის განსაკუთრებულ როლს საქართველოს ისტორიაში.[4] მათი ურთიერთობა განისაზღვრება კონსტიტუციური შეთანხმებით, რომელშიც მკაფიოდ იკვეთება მზადყოფნა თანამშრომლობისათვის.[5] მიუხედავად ამისა, კონსტიტუცია და კონსტიტუციური შეთანხმება არ იძლევა მართლმადიდებელი ეკლესიის პრივილეგირებისა და მით უმეტეს, მისი მხრიდან სახელმწიფო საქმეებში ჩარევის საფუძველს.

 კოოპერაციის სისტემა მოითხოვს რიგი პრინციპების უზრუნველყოფას. ის არ აღიარებს სახელმწიფო ეკლესიას. სახელმწიფო იცავს რელიგიურ ნეიტრალიტეტს. დაუშვებელია სახელმწიფო ორგანოს თუ თანამდებობის პირის თვითიდენტიფიცირება ამა თუ იმ რელიგიასთან ან რელიგიურ გაერთიანებასთან, მათ შორის პოლიტიკური ბენეფიტების მიღების მიზნით. რელიგიური პარიტეტის პრინციპი მოითხოვს ყველა ადამიანისა და რელიგიური ორგანიზაციის სამართლებრივ თანასწორობას, მიუხედავად რელიგიური კუთვნილებისა. გარდა ამისა, თანამედროვე დემოკრატიული სახელმწიფო რეალურად სეკულარული უნდა იყოს, სადაც სახელმწიფო ხელისუფლება საჭიროებს თავისუფალი არჩევნების საშუალებით დემოკრატიულ და არა რელიგიურ ლეგიტიმაციას. სახელმწიფო და ეკლესია ერთმანეთისაგან გამიჯნულია ორგანიზაციულად და შინაარსობრივად. ამავდროულად, სეკულარიზმი არ გულისხმობს რელიგიის უარყოფას და მით უმეტეს, დევნას. სახელმწიფო უზრუნველყოფს რელიგიის თავისუფლებას.

    
ზემოაღნიშნული პრინციპები პოზიტივირებულია საქართველოს კანონმდებლობაში. კონსტიტუცია, მართლმადიდებელი ეკლესიის განსაკუთრებული როლთან ერთად, ხაზგასმით აღიარებს რწენისა და აღმსარებლობის თავისუფლებასა და ეკლესიის დამოუკიდებლობას სახელმწიფოსაგან.[6] ის განამტკიცებს სამართლის წინაშე თანასწორობის პრინციპს და კრძალავს დისკრიმინაციას, მათ შორის რელიგიური ნიშნით.[7] უზრუნველყოფილია რწმენის, აღმსარებლობისა და სინდისის თავისუფლებები.[8] კონსტიტუციური შეთანხმება ასევე მკაფიოდ მიუთითებს სახელმწიფოსა და ეკლესიის თანამშრომლობაზე ურთიერთდამოუკიდებლობის პრინიციპის დაცვით.[9] მიუხედავად იმისა, რომ ეკლესია თავის საქმიანობას კანონიკური სამართლის საფუძველზე წარმართავს, ის ამავდროულად ვალდებულია იმოქმედოს კონსტიტუციის, კონსტიტუციური შეთანხმებისა და კანონმდებლობის შესაბამისად.[10]

არჩევნები დემოკრატიულ სახელმწიფოში ხალხის მიერ ძალაუფლების განხორციელების უმნიშვნელოვანესი ფორმაა. აქედან გამომდინარე, რელიგიური ორგანიზაციების პირდაპირი ან ირიბი ჩარევა საარჩევნო პროცესში საკუთარი თუ ხელისუფლების ინიციატივით, ხელყოფს მათსა და სახელმწიფოს შორის ურთიერთობის ფუნდამენტურ პრინციპებს. სწორედ მოვლენათა ამგვარი განვითარების პრევენციას ემსახურება რელიგიური ორგანიზაციებისათვის წინასაარჩევნო აგიტაციის გაწევისა და აგიტაციაში მონაწილეობის აკრძალვა საარჩევნო კოდექსით.[11] მისი დარღვევისათვის გათვალისწინებულია ჯარიმა 2000 ლარის ოდენობით,[12] ხოლო ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შესახებ ოქმს ადგენენ ცესკოს თავმჯდომარე, ასევე ცესკოსა და შესაბამისი საოლქო საარჩევნო კომისიების მიერ უფლებამოსილი პირები.[13]

საარჩევნო კანონმდებლობის ზემოაღნიშნული ნორმები საჭიროებს სათანადო განმარტებასა და გამოყენებას. ფორმალური მიდგომა, რაც გულისხმობს რეაგირებას მხოლოდ რელიგიური ორგანიზაციებისა და მათი ოფიციალური წარმომადგენლების მიერ ჩადენილ სამართალდარღვევებზე, სრულყოფილად ვერ უზრუნველყოფს საარჩევნო პროცესისაგან მათ დისტანცირებას და შესაბამისად, სახელმწიფოსა და ეკლესიას შორის ურთიერთობის პრინციპების დაცვას. აქედან გამომდინარე, აუცილებელია თითოეული შემთხვევის დეტალური გაანალიზება და სათანადო შეფასება. ამ პროცესში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია შემდეგი სამი გარემოება: 1) სუბიექტი - შესაძლოა პირს ფორმალურად არ ჰქონდეს მინიჭებული შესაბამისი უფლებამოსილება, მაგრამ მისი პიროვნებისა და სტატუსის გათვალისწინებით, ობიექტური და დამოუკიდებელი დამკვირვებლის აღქმით მოქმედებდეს, როგორც რელიგიური ორგანიზაციის წარმომადგენელი; 2) შინაარსი - პირველ რიგში, სახეზე უნდა იყოს მოწოდება რომელიმე საარჩევნო სუბიექტის ან სუბიექტობის კანდიდატის მხარდასაჭერად ან საწინააღმდეგოდ ან საჯარო მოქმედება, რომელიც ხელს უწყობს ან ხელს უშლის მის არჩევას.[14] გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ მოწოდების/მოქმედების შინაარსიდან გამომდინარე, რამდენად მოქმედებს პირი რელიგიური ორგანიზაციის სახელით. გამოხატვის, მათ შორის საარჩევნო და პოლიტიკურ საკითხებზე, თავისუფლებით რელიგიური ორგანიზაციის წარმომადგენლებიც სარგებლობენ. ამავდროულად, გასათვალისწინებელია, რომ კონსტიტუცია იცავს გამოხატვის გონებრივ ზეგავლენას. ამ ფარგლებს სცდება აგიტაცია, რომელიც ფორმალურად ან ფაქტობრივად ხორციელდება რელიგიური ორგანიზაციის სახელით. იგივე შეიძლება ითქვას გამოხატვაზე, როდესაც პირი სხვებზე ზეგავლენის მოსახდენად იყენებს მისი, როგორც სასულიერო მოღვაწის შესაძლებლობებსა და რელიგიური ორგანიზაციის ავტორიტეტს. მაგალითისათვის, მოძღვარი მორწმუნეებს უცხადებს, რომ ის არ აზიარებს გარკვეული საარჩევნო სუბიექტის მხარდამჭერ ადამიანს; 3) ვითარება - იმის გასამიჯნად, პირი ინიდვიდუალურად მოქმედებს, თუ რელიგიური ორგანიზაციის სახელით, შესაფასებელია ის ვითარება, რა პირობებშიც ხორციელდება აგიტაცია. მაგალითად, როდესაც აგიტაცია მიმდინარეობს რელიგიური რიტუალის ფარგლებში, პირის პოზიცია ობიექტურად ასოცირდება შესაბამის რელიგიური ორგანიზაციასთან და არა უშუალოდ მასთან, როგორც ინდივიდთან. აქვე აღსანიშნავია, რომ სასულიერო პირები არ თავისუფლდებიან პასუხისმგებლობისაგან რელიგიური რიტუალისას მათ მიერ ჩადენილი სამართალდარღვევებისათვის;

კონკრეტული სიტუაციის სათანადო შეფასება საკმაოდ რთული სამართლებრივი ამოცანაა, რომლის შესრულებაც საარჩევნო ადმინისტრაციის უფლებამოსილი წარმომადგენლებისათვის დიდი გამოწვევა იქნება. აქედან გამომდინარე, ერთი მხრივ, მიზანშეწონილია საარჩევნო კანონმდებლობაში რელიგიური ორგანიზაციებისა თუ მოღვაწეების მხრიდან ჩარევის აკრძალვის უფრო ვრცელი გაწერა ზემოთ აღწერილი გარემოებების გათვალისწინებით, ხოლო მეორე მხრივ, საარჩევნო ადმინისტრაციის წარმომადგენლებისათვის შესაბამისი ტრენინგების ჩატარება.    

           

 

[1] მაგ.: დიდი ბრიტანეთი, სკანდინავიის სახელმწიფოები, საბერძნეთი.

[2] მაგ.: საფრანგეთი, ნიდერლანდები, პორტუგალია.

[3] მაგ. ესპანეთი, ავსტრია, გერმანია.

[4] საქართველოს კონსტიტუციის მე-8 მუხლი.

[5] საქართველოს სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის კონსტიტუციური შეთანხმების პირველი მუხლის პირველი პუნქტი.

[6] საქართველოს კონსტიტუციის მე-8 მუხლი.

[7] საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი.

[8] საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლი.

[9] საქართველოს სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის კონსტიტუციური შეთანხმების პირველი მუხლის პირველი პუნქტი.

[10] საქართველოს სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის კონსტიტუციური შეთანხმების პირველი მუხლის მე-3 პუნქტი.

[11] საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ 45-ე მუხლის მე-4 პუნქტის „ზ“ ქვეპუნქტი.

[12] საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ 79-ე მუხლი.

[13] საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ 93-ე მუხლის პირველი პუნქტი.

[14] საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ მე-2 მუხლის „ჰ​¹“ ქვეპუნქტი.